HỘI THẢO BẢO TỒN ĐA DẠNG SINH HỌC VÀ PHÁT TRIỂN BỀN VỮNG KHU VỰC MIỀN TRUNG – TÂY NGUYÊN LẦN THỨ VI

Ngày 10/10/2025, tại Trường Đại học Sư phạm – Đại học Đà Nẵng, Liên hiệp các Hội Khoa học và Kỹ thuật TP. Đà Nẵng phối hợp với Trường Đại học Sư phạm và Trung tâm Bảo tồn đa dạng sinh học Nước Việt Xanh tổ chức hội thảo “Bảo tồn đa dạng sinh học và phát triển bền vững khu vực miền Trung – Tây Nguyên lần thứ VI”. Chủ đề năm nay là “Khoa học dữ liệu và công nghệ mới trong giám sát và bảo vệ hệ sinh thái”.

Hội thảo quy tụ hơn 80 đại biểu, bao gồm các chuyên gia, nhà khoa học, các nhà quản lý nhà nước, cán bộ kiểm lâm, đại diện các khu bảo tồn thiên nhiên trong khu vực, doanh nghiệp và cộng đồng tham gia. Hội thảo là diễn đàn khoa học nhằm chia sẻ kết quả nghiên cứu, ứng dụng công nghệ mới và tìm giải pháp nâng cao hiệu quả bảo tồn trong bối cảnh chuyển đổi số. Đây cũng là hoạt động góp phần triển khai thực hiện Nghị quyết số 57-NQ/TW của Bộ Chính trị về “Đột phá phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia”.

Tại hội thảo, ông Nguyễn Đình Phúc, PCT Thường trực Liên hiệp các Hội Khoa học và Kỹ thuật TP. Đà Nẵng cho biết: “Chủ đề của Hội thảo năm nay không chỉ mang ý nghĩa học thuật mà còn là đáp ứng thực tiễn cho yêu cầu cấp thiết của thời đại, đó là làm thế nào để chúng ta giám sát hiệu quả hơn, phản ứng nhanh hơn và ra quyết định chính xác hơn trong công tác quản lý tài nguyên thiên nhiên, hướng tới một nền tảng quản trị sinh thái hiện đại, minh bạch và dựa trên bằng chứng khoa học”.

Các tham luận được trình bày tại hội thảo tập trung vào xu hướng ứng dụng khoa học dữ liệu và công nghệ hiện đại để giám sát tài nguyên và hệ sinh thái. Một số giải pháp nổi bật được trình bày gồm: Phần mềm SMART – công cụ giúp chuẩn hóa việc ghi nhận, phân tích và báo cáo dữ liệu tuần tra rừng, tăng tính minh bạch và hiệu quả quản lý; thiết bị bay không người lái (UAV) kết hợp trí tuệ nhân tạo (AI), hỗ trợ giám sát diễn biến tài nguyên rừng và điều tra động vật hoang dã với độ chính xác cao; công nghệ bẫy ảnh và radio telemetry trong nghiên cứu động vật, đặc biệt hữu ích trong giám sát cá thể sau tái thả; Drone tích hợp cảm biến hồng ngoại nhiệt (TIR), mở ra khả năng theo dõi các loài linh trưởng vốn khó quan sát bằng phương pháp truyền thống; triển vọng và thách thức của nguồn nhân lực bảo tồn đa dạng sinh học trong thời đại chuyển đổi số.

Những ứng dụng này cho thấy vai trò ngày càng quan trọng của công nghệ số trong thu thập và xử lý dữ liệu lớn, qua đó hỗ trợ ra quyết định dựa trên bằng chứng khoa học, giảm chi phí và rủi ro trong quá trình bảo tồn. Việc ứng dụng công nghệ hiện đại trong ghi nhận và phân tích thông tin giúp giảm đáng kể khối lượng công việc thủ công, qua đó giải phóng sức lao động cho các chuyên gia và cán bộ thực địa, giúp tiết kiệm thời gian để tập trung hơn vào các nghiên cứu chuyên sâu.

Hiện nay, việc ứng dụng khoa học dữ liệu và công nghệ mới vào công tác bảo tồn có ý nghĩa then chốt. Công nghệ không chỉ giúp thu thập và xử lý dữ liệu với quy mô lớn, độ chính xác cao, mà còn mở ra khả năng theo dõi liên tục và kịp thời những biến động của hệ sinh thái, điều mà phương pháp truyền thống khó đáp ứng. Quan trọng hơn, công nghệ tạo cầu nối giữa khoa học và cộng đồng. Các dữ liệu được đo lường và thu thập là bằng chứng khoa học cho các nhà quản lý trong hoạch định chính sách, đồng thời giúp nâng cao nhận thức, tăng cường sự tham gia của người dân, từ đó đảm bảo tính bền vững của tài nguyên thiên nhiên.

Ông Hà Phước Phú, Phó Trưởng Chi cục Kiểm lâm thành phố Đà Nẵng cho biết, việc chuyển đổi số đã tăng hiệu quả quản lý bảo vệ rừng, đặc biệt là tại các điểm nóng có cháy rừng hoặc xâm lấn hay tác động của người dân. Thực tế cũng cho thấy rằng, ứng dụng công nghệ giúp cho cộng đồng bảo vệ rừng tốt hơn, họ có trách nhiệm hơn với bảo vệ tài nguyên rừng.

Tại phiên chuyên đề về Khoa học dữ liệu và công nghệ số trong giám sát sức khỏe hệ sinh thái, nội dung thảo luận liên quan đến các ứng dụng hiện đại: Ứng dụng công nghệ bẫy ảnh trong điều tra, giám sát động vật rừng; áp dụng công nghệ radio telemetry giám sát động vật sau tái thả; ứng dụng công nghệ Drone tích hợp cảm biến hồng ngoại nhiệt (thermal infrared – TIR) trong công tác điều tra và giám sát các loài linh trưởng; ứng dụng trí tuệ nhân tạo trong giám sát đa dạng sinh học.

Tại phiên chuyên đề về Chuyển giao công nghệ, liên kết vùng và gắn kết cộng đồng trong bảo tồn đa dạng sinh học, trọng tâm thảo luận là hiệu quả áp dụng công nghệ trong thực tiễn. Điển hình là việc triển khai phần mềm SMART tại cộng đồng địa phương, giúp người dân không chỉ tham gia tuần tra rừng mà còn thay đổi nhận thức, coi bảo vệ rừng là trách nhiệm gắn liền với sinh kế.

Ngoài ra, các báo cáo còn chia sẻ việc áp dụng nền tảng số để chia sẻ thông tin và giáo dục về bảo tồn đa dạng sinh học, kinh nghiệm giám sát hệ sinh thái biển tại Cù Lao Chàm, ứng dụng GIS trong dự báo thiên tai tại Vườn quốc gia Phong Nha – Kẻ Bàng, cũng như mô hình cộng đồng cùng tham gia bảo tồn đa dạng sinh học.

Thông qua các kết quả nghiên cứu, các nhà khoa học, chuyên gia và cơ quan quản lý thảo luận về hướng đi cho công tác bảo tồn trong kỷ nguyên công nghệ. Xác định việc ứng dụng dữ liệu lớn, AI, UAV hay các nền tảng số vào giám sát hệ sinh thái sẽ là xu hướng tất yếu, giúp nâng cao hiệu quả quản lý, đồng thời giảm thiểu chi phí và rủi ro trong quá trình triển khai.
Quan trọng hơn, hội thảo đã nhấn mạnh vai trò của liên kết vùng và gắn kết cộng đồng, một yếu tố đảm bảo cho tính bền vững của các chương trình bảo tồn. Khi công nghệ hiện đại được đặt trong tay cộng đồng và được vận hành bởi chính những người gắn bó trực tiếp với tài nguyên, hiệu quả bảo tồn không chỉ mang tính ngắn hạn mà còn lan tỏa lâu dài.

Phát biểu tổng kết hội thảo, PGS. TS Võ Văn Minh – Hiệu trưởng Trường Đại học Sư phạm – Đại học Đà Nẵng gửi lời cảm ơn chân thành đến các đại biểu đã dành sự quan tâm và đóng góp cho công tác bảo tồn. Hội thảo lần này không chỉ là dịp để chia sẻ tri thức và kinh nghiệm, mà còn gieo nên một hạt giống mới – niềm tin và sự gắn kết trong hành trình bảo vệ hệ sinh thái và đa dạng sinh học.
Trong bối cảnh biến đổi khí hậu và suy giảm đa dạng sinh học đang diễn biến phức tạp, hội thảo đã mang đến những kinh nghiệm thực tiễn, tạo cơ hội kết nối giữa các nhà khoa học, cơ quan quản lý, doanh nghiệp và cộng đồng. Đây sẽ là nền tảng quan trọng cho bảo tồn đa dạng sinh học, phù hợp với điều kiện Việt Nam, đồng thời góp phần gìn giữ giá trị thiên nhiên quý báu của miền Trung – Tây Nguyên.