TƯƠNG LAI CHO PHỤC HỒI CÁC HỆ SINH THÁI TRỌNG ĐIỂM VÀ BẢO TỒN CÁC LOÀI NGUY CẤP
Hơn 150 đại biểu trong và ngoài nước, gồm Các nhà khoa học, nhà quản lý, nhà bảo tồn đến từ các Viện, trường Đại học, Cao đẳng, chính quyền, trung tâm, tổ chức xã hội, doanh nghiệp và cộng đồng đã cùng tham gia Hội thảo “Bảo tồn đa dạng sinh học và phát triển bền vững ở khu vực Miền Trung và Tây Nguyên lần thứ III” diễn ra từ ngày 29 – 30/7/2022 tại Hội trường khách sạn Saigontourane tại Đà Nẵng.
Chủ đề Hội thảo năm 2022 là “Tương lai cho phục hồi các hệ sinh thái trọng điểm và bảo tồn các loài nguy cấp” nhằm mục tiêu: Đánh giá hiện trạng và đề xuất giải pháp bảo tồn cho các hệ sinh thái trọng điểm và các loài động thực vật hoang dã nguy cấp ở Khu vực Miền Trung và Tây Nguyên. Hội thảo đồng tổ chức bởi Liên hiệp các Hội Khoa học và Kỹ thuật TP. Đà Nẵng, Trung tâm Bảo tồn ĐDSH Nước Việt Xanh (GreenViet), Nhóm Nghiên cứu – Giảng dạy “Môi trường & tài nguyên sinh vật”, Đại học Đà Nẵng (DN-EBR) và sự hỗ trợ kỹ thuật của Viện Sinh thái tài nguyên và Sinh vật đã tạo diễn đàn kết nối các nhà khoa học, nhà quản lí, doanh nghiệp cũng như các tổ chức, cá nhân trong và ngoài nước cùng hợp tác, chia sẻ và cùng chung tay hành động, góp phần hiện thực hoá thông điệp “Thập niên Phục hồi sinh thái” giai đoạn 2021-2030.
Việt Nam có tính đa dạng sinh học cao, gần 12.000 loài thực vật có mạch, 330 loài thú, 918 loài và phân loài chim, 517 loài bò sát, gần 3.000 loài cá. Tuy nhiên với các áp lực đe dọa chính như: mất rừng và suy thoái sinh cảnh sống, suy giảm quần thể, ô nhiễm môi trường, bệnh dịch, biến đổi khí hậu, loài ngoại lai, sắt bắn, bẫy bắt… Trong đó đặc biệt việc sử dụng tài nguyên không hợp lý đã đe dọa đến 58,5% loài thực vật và 86,1% loài động vật; hoạt động nông nghiệp và nuôi trồng thủy sản đe dọa đến 52% số loài thực vật và 39,3% loài động vật; phát triển khu dân cư và cơ sở hạ tầng đã đe dọa đến 49,3% loài động vật. Số loài bị đe dọa cấp độ toàn cầu phân bố ở Việt Nam theo Danh lục Đỏ IUCN (2021) là 891 loài động vật và 367 loài thực vật (Theo báo cáo của GS.TS Nguyễn Quảng Trường – Phó Viện trưởng Viện Sinh thái và Tài nguyên sinh vật)
Chỉ riêng vùng Tây nguyên – Nam Trung bộ có tới 36 khu vực ĐDSH trọng yếu (KBAs), hơn 3,76 triệu ha rừng tự nhiên, nhiều trung tâm đặc hữu thực vật, chim, bò sát, ếch nhái với nhiều loài đặc hữu. Ước tính sơ bộ hơn 5.000 loài thực vật. Có ít nhất 142 loài thú, 448 loài chim, hơn 120 loài bò sát và 84 loài lưỡng cư (Theo báo cáo của TS Lưu Hồng Trường – Viện trưởng Viện Sinh thái học miền nam).
Nhìn chung, Miền Trung cơ bản có nhiều đồi núi lấn sát ra biển, chia cắt các đồng bằng nhỏ hẹp. Miền Trung là một trong ba vùng của Việt Nam, được bao bọc bởi những dãy núi chạy dọc bờ phía Tây và sườn bờ biển phía Đông, vùng có chiều ngang theo hướng Đông – Tây hẹp nhất Việt Nam (khoảng 50 km, nằm ở tỉnh Quảng Bình). Với địa hình đa dạng, tiếp giáp với các kiểu khí hậu khác nhau, giao thoa giữa đất liền và đại dương… nên có độ đa dạng sinh cao. Tuy nhiên, cũng có nhiều lí do khác nhau, đa dạng sinh học có nguy cơ suy giảm đáng báo động (Theo báo cáo của PGS.TS Võ Văn Minh – Trưởng Nhóm DN-EBR)
Phát biểu khai mạc chương trình, Ông Nguyễn Đình Phúc -Phó Chủ tịch Liên hiệp các Hội Khoa học và Kỹ thuật Đà Nẵng nhấn mạnh: Nhằm tạo điều kiện tại diễn đàn khoa học, với cách tiếp cận đa chiều, huy động trí tuệ tập thể góp phần bảo tồn đa dạng sinh học và phát huy bền vững khu vực Miền Trung-Tây Nguyên. Mục tiêu của hôi thảo tạo diễn đàn chia sẻ những bài học kinh nghiệm, những mô hình tốt và đề xuất chính sách phục hồi hệ sinh thái trọng điểm và bảo tồn các loài nguy cấp giải quyết triệt để các vấn đề môi trường. Đặc biệt, mỗi người dân trở thành một nhân tố của quá trình bảo vệ môi trường, không buôn bán, tiêu thụ, săn bắt, nuôi nhốt trái phép các loài động vật hoang dã; tuân thủ các quy định về hành vi bảo vệ môi trường khi đi du lịch. Đặc biệt, giáo dục sớm ý thức bảo vệ thiên nhiên, bảo tồn đa dạng sinh học cho thế hệ trẻ.”
TS.Tô Văn Hùng – Giám đốc Sở TN&MT tp. Đà Nẵng: Với quan điểm phát triển thành phố Đà Nẵng theo hướng đô thị sinh thái, hiện đại, thông minh, mang tầm quốc tế và có bản sắc riêng, phát triển kinh tế nhanh và bền vững qua việc nâng cao chất lượng cuộc sống con người đạt ở mức cao là nhiệm vụ trung tâm tại Nghị quyết 03 của Bộ chính trị về xây dựng tp.Đà Nẵng đến năm 2030, tầm nhìn năm 2035 UBND Thành phố đã ban hành đề án xây dựng Đà Nẵng thành thành phố môi trường gia đoạn 2021-2030. Theo đó, thành phố Đà Nẵng đã đưa nhóm mục tiêu, nhiệm vụ về bảo tồn tự nhiên và đa dạng sinh học là một trong bốn nhóm nhiệm vụ để triển khai xây dựng Đà Nẵng- Thành phố môi trường trong tương lai.
Hội thảo bảo tồn đa dạng sinh học và phát triển bền vững ở khu vực Miền Trung và Tây Nguyên lần thứ III thực sự có ý nghĩa sâu sắc thể hiện sự quan tâm, quyết tâm nổ lực trong công tác bảo tồn, bảo vệ hướng đến phục hồi các giá trị sinh thái. Tại đây, tôi xin bày tỏ lời cảm ơn đối những đóng góp tâm huyết có giá trị của toàn thể đại biểu và các chuyên gia, các nhà khoa học, rất mong muốn các sở ban ngành, các tổ chức chính trị xã hội, các cơ quan đơn vị tiếp tục đóng góp thông qua các hành động cụ thể như: tuyên truyền nâng cao ý thức cộng đồng; tăng cường các biện pháp kiểm soát các hành động săn bắt động vật hoang dã trái phép; quản lí sinh vật ngoại lai, thiết lập thúc đẩy các mô hình kinh tế bền vững bảo vệ tài nguyên thiên nhiên; kiểm soát thug gom, vận chuyển , xử lí chất thải và cuối cùng chú trọng công tác phát hiện, biểu dương, khen thưởng kịp thời những tổ chức, cá nhân, doanh nghiệp có đóng góp hiệu quả, thiết thực trong việc sử dụng tài nguyên bảo vệ môi trường, bảo tồn đa dạng sinh học, sản xuất tiêu dùng bền vững.
Nội dung chương trình hội thảo
Hội thảo được tổ chức trong 2 ngày với 03 nội dung chính của Hội thảo gồm: (1) tổng quan về bảo tồn đa dạng sinh học Việt Nam; (2) các mô hình hiệu quả trong bảo tồn động vật hoang dã và các hệ sinh thái quan trọng; (3) giải pháp bảo tồn động thực vật hoang dã nguy cấp, quý hiếm và các hệ sinh thái trọng điểm.
Các nội dung trên được trao đổi, chia sẻ và bàn luận trong 4 phiên, bao gồm “phiên khai mạc”, phiên phân tích “Tổng quan về đa dạng sinh hoc Việt Nam” và phiên phân tích “các mô hình hiệu quả trong bảo tồn động vật hoang dã và các hệ sinh thái quan trọng” và phiên thảo luận nhóm chuyên sâu về “Giải pháp phục hồi các hệ sinh thái trọng điểm và bảo tồn động vật hoang dã nguy cấp, quý hiếm”. Bên cạnh đó, chuyến tham quan thực tế về hệ sinh thái tự nhiên tại Bán đảo Sơn Trà và quan sát được loài Chà vá chân nâu – Nữ hoàng linh trưởng là hoạt động bên lề có giá trị hiện thực hóa thành quả của công tác bảo tồn đa dạng sinh học của Đà Nẵng nói riêng và Việt Nam nói chung. Cũng như tham quan Trung tâm giáo dục trải nghiệm thiên nhiên là chương trình giáo dục thiên nhiên của GreenViet. Đây là công trình được hoàn toàn xây dựng dựa vào đóng góp tài chính, công sức của cộng đồng, trong và ngoài thành phố Đà Nẵng.
Với 10 bài tham luận của các chuyên gia đầu ngành, nhà quản lý đã nêu lên được hiện trạng công tác bảo tồn đa dạng sinh học của Việt Nam, trong đó tập trung vào khu vực Miền Trung và Tây nguyên với nhiều góc độ, khía cạnh khác nhau từ tính đa dạng sinh học cả trên cạn và dưới nước, công tác Nghiên cứu khoa học, giáo dục và truyền thông nâng cao nhận thức, công tác quản lý và cả những chính sách có liên quan đã gợi mở ra các chủ đề cho thảo luận và tìm giải pháp trước mắt cũng như lâu dài nhằm bảo tồn và phát triển bền vững nguồn tài nguyên đa dạng sinh học, phục vụ cho mục tiêu phát triển kinh tế – xã hội của khu vực và toàn quốc được bền vững hơn.
Giới thiệu đề dẫn chương trình hội thảo, PGS.TS Võ Văn Minh, Trưởng nhóm DN-EBR, Chủ tịch Hội đồng trường Đại học sư phạm, Đại học Đà Nẵng cho biết: Trước đại dịch và sau đại dịch là những nhận thức khác nhau về tự nhiên và xã hội. Cụ thể sự phát triển trải qua 3 mốc thời gian:1972; 1992; 2002. Năm 2002, chúng ta tập trung vào phát triển bền vững. Mục tiêu của phát triển bền vững: hệ sinh thái càng đa dạng thì càng bền vững. Nhiều tài liệu nói về sự phát triển bền vững. Thách thức đối với sự phát triển bền vững là rất nhiều. Hệ sinh thái hiện nay chủ yếu là đơn loài. Đây là hệ sinh thái không ổn định và gây ra nhiều thảm họa: lũ lụt, hán hán, …. Chính vì thế, hưởng ứng thông điệp của Liên hiệp quốc phục hồi các hệ sinh thái từ năm 2021 – 2030: “Tầm nhìn không có hành động là ngày mộng; hành động không có tầm nhìn là ác mộng”. “Cách tốt nhất để dự đoán tương lai là kiến tạo ra nó” (Cố Tổng thống Lincol).
Tại hội thảo, các đại biểu cũng chia sẻ các giải pháp và mô hình hiệu quả trong bảo tồn động vật hoang dã và các hệ sinh thái quan trọng nhiều như mô hình bảo tồn loài chà vá chân xám tại Vườn quốc gia Kon Ka Kinh (Gia Lai), bảo tồn rùa biển tại Vườn quốc gia Núi Chúa (Ninh Thuận), phục hồi hệ sinh thái cỏ biển miền Trung, quản lý hệ sinh thái rừng ngập mặn ở Bình Sơn (Quảng Ngãi)…
Trong phiên thảo luận chung, không khí đã diễn ra vô cùng sôi nổi khi các đại biểu cùng nhau chia sẻ một cách thẳng thắng, cởi mở những băn khoăn trở của mình trong công tác làm bảo tồn. Những thành tựu đạt được cũng như những khó khăn tồn đọng chưa có hướng giải quyết để cùng nhau thảo luận.
Kết quả đã đề xuất được một số giải pháp chính như: (1) Hoàn thiện khung pháp lý (Nghị định 156/2018, Nghị định 01/2019): quyền hạn của lực lượng Bảo vệ rừng, tổ chức quản lý khu bảo tồn); (2) Hành lang đa dạng sinh học: cần có quy định pháp lý để quản lý hiệu quả; (3) Bảo tồn xuyên biên giới: có quy định pháp lý để bảo vệ các hệ sinh thái, cảnh quan xuyên biên giới; (4) Cách tiếp cận sinh thái cảnh quan trong quy hoạch/phục hồi; (5) Có sự tham gia của cộng đồng và khu vực tư nhân; (6) Nguồn quỹ cho phục hồi hệ sinh thái và phát triển kinh tế: có quỹ riêng; (7) Có chế độ tốt hơn cho lực lượng bảo vệ rừng để nâng cao hiệu quả; (8) Ứng dụng Khoa học – công nghệ; (9) Rà soát lại mức độ ưu tiên bảo tồn các loài trong Sách Đỏ Việt Nam; (10) Tăng cường giáo dục truyền thông, kết hợp du lịch…
“Bảo tồn đa dạng sinh học và phát triển bền vững ở khu vực Miền Trung và Tây Nguyên” là Hội thảo thường niên do Liên hiệp các hội KH&KT thành phố Đà Nẵng chủ trì. Chủ đề Hội thảo lần thứ I (2018): Bài học kinh nghiệm về phát triển du lịch tại các Vườn quốc gia và Khu bảo tồn thiên nhiên; Chủ đề Hội thảo lần thứ II (2019): “Đồng quản lý tài nguyên thiên nhiên – Những mô hình tốt và đề xuất chính sách”. Hội thảo thường niên lần thứ III đã khép lại nhưng đại biểu và Ban tổ chức cũng đã mở ra ý tưởng cho lần thứ IV vào năm 2023.
